Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) jest dość często występującą chorobą dermatologiczną. Trudną jednak do samodzielnego zdiagnozowania dla pacjenta. Któż bowiem łojotok będzie kojarzył z problemami skóry wrażliwej, a łupież jako początek łojotokowego zapalenia skóry? Jak sobie radzić z tym problemem? Jakie są możliwości leczenia?
Zapraszam do lektury wypowiedzi eksperta–dr n. med. Magdalena Kiedrowicz, asystent w Klinice Chorób Skórnych i Wenerycznych PUM, związana jest także z Gabinetem Dermatologii Estetycznej „Laser Clinic” w Szczecinie.
Polecamy także: Łojotokowe zapalenie skóry-leczenie oraz Bioderma poleca na ŁZS.
Łojotokowe zapalenie skóry jest jedną z najczęściej występujących chorób dermatologicznych. Schorzenie to dotyczy 1–3% populacji i jest powodem częstych konsultacji lekarskich, przede wszystkim z uwagi na przewlekły i nawrotowy przebieg.
Co charakteryzuje ŁZS?
W obrazie klinicznym obserwuje się nieregularne plamy rumieniowe, pokryte żółtawo zabarwionymi fragmentami łuszczącego się naskórka. Żółty kolor łusek spowodowany jest nagromadzeniem łoju w warstwie rogowej. W fałdach skórnych, przy nasilonym stanie zapalnym dochodzi czasami do rozwoju zmian wysiękowych. Zmiany zlokalizowane są w okolicach bogatych w gruczoły łojowe — na skórze owłosionej głowy, twarzy, za małżowinami usznymi oraz na górnej części klatki piersiowej i pleców. Ogniska na twarzy pojawiają się głównie w okolicy fałdów nosowo-policzkowych, w okolicy brwi, rzadziej na policzkach, czole i wardze górnej.
Szczególnie nasilone objawy mogą występować na granicy skóry gładkiej i owłosionej głowy oraz w okolicy zausznej. Zmianom skórnym może towarzyszyć uczucie świądu oraz pieczenia skóry, choć nie są one dolegliwościami stałymi, a nasilać się mogą w podwyższonych temperaturach.
Kogo dotyka ŁZS?
Łojotokowe zapalenie skóry występuje zarówno u dorosłych, jak i niemowląt oraz osób w podeszłym wieku. Niemal każdy człowiek w ciągu swojego życia może zostać dotknięty tą chorobą, jednak objawy w większości przypadków są na tyle łagodne, że nie wymagają konsultacji lekarskiej. Choroba częściej dotyczy mężczyzn, szczególnie w grupie młodych dorosłych oraz u osób powyżej 50 roku życia. Do jej rozwoju predysponowane są również osoby z przewlekłym defektem odporności, chorzy na cukrzycę, zakażeni wirusem HIV, pacjenci z zapaleniem trzustki, zespołem Downa oraz wirusowym zapaleniem wątroby typu C. Zwiększoną częstość występowania choroby obserwowano w zaburzeniach o podłożu neurologicznym, związanych ze zwiększoną tendencją do łojotoku, między innymi w chorobie Parkinsona, padaczce, porażeniu nerwu twarzowego oraz schorzeniach rdzenia kręgowego.
Jakie czynniki mają wpływ na ŁZS?
W patogenezie ważną rolę odgrywają także zaniedbania higieniczne, nadużywanie alkoholu, stres, zaburzenia depresyjne i lękowe oraz zaburzenia odżywiania. Pewien wpływ indukcyjny może mieć zanieczyszczenie powietrza, noszenie nieodpowiednich nakryć głowy, podrażnienie skóry przez znajdujące się w kosmetykach substancje zapachowe i konserwanty oraz intensywna ekspozycja na promieniowanie słoneczne.
Nasilenie zmian chorobowych w postaciach przewlekłych obserwuje się w miesiącach jesiennych i zimowych.
Łupież a ŁZS
Łupież skóry owłosionej głowy, dotyczący około 5–10% populacji, uznawany jest za najłagodniejszą, niezapalną, przewlekłą lub też początkową formę łojotokowego zapalenia skóry. Charakteryzuje się obecnością drobnych łuseczek naskórka na skórze owłosionej głowy, opadających na szyję, barki i plecy, stwarzając uporczywy problem kosmetyczny, szczególnie w przypadku noszenia ciemnej odzieży. Pacjenci mogą zgłaszać uporczywy świąd skóry głowy oraz uczucie jej suchości.
ŁZS a łojotok
Patogeneza łojotokowego zapalenia skóry jest niezwykle złożona. Istnieje wiele przesłanek świadczących o wyraźnym związku choroby z intensywnością łojotoku. Schorzenie rzadko występuje przed okresem pokwitania, największe nasilenie obserwuje się natomiast w okresach okołopokwitaniowym i wczesnej dorosłości, związanych z wysoką aktywnością gruczołów łojowych.
Nadmierna produkcja sebum indukuje złuszczanie i podrażnienie skóry, prowadzi również do wypadania i przerzedzenia włosów. Występowanie objawów choroby może wiązać się z nieprawidłowym składem łoju, wzrostem stężeń cholesterolu i trójglicerydów, a obniżeniem zawartości wolnych kwasów tłuszczowych, estrów wosków i skwalenu.
Drożdżaki w ŁZS
W wielu badaniach udowodniono związek pomiędzy rozwojem i ciężkością przebiegu łojotokowego zapalenia skóry a kolonizacją skóry przez lipofilne grzyby drożdżopodobne z rodzaju Malassezia. Obserwuje się między innymi zwiększenie liczby komórek tych grzybów w zmianach skórnych, korelację pomiędzy stopniem nasilenia objawów a liczbą drobnoustrojów, uzyskiwanie remisji klinicznych po zastosowaniu leczenia przeciwgrzybiczego oraz zwiększoną proliferację grzybów w przypadku nawrotów choroby. Łojotokowe zapalenie skóry może być związane z występowaniem różnych gatunków Malassezia spp. w skórze zmienionej chorobowo i skórze zdrowej.
Drożdżaki lipofilne posiadają zdolność przeprowadzenia reakcji lipolitycznych i uwalniania z trójglicerydów łoju wolnych kwasów tłuszczowych, odgrywających ważną rolę w mechanizmach zapalnych, prowadzących do podrażnienia skóry i złuszczania naskórka. Wykazano również istotny wpływ tych drobnoustrojów na produkcję wielu cytokin prozapalnych, będących ważnymi mediatorami w indukowaniu i podtrzymywaniu ostrej fazy reakcji zapalnej. Osobnicza podatność na zakażenie grzybami z rodzaju Malassezia może wiązać się także ze zróżnicowaniem funkcjonowania układu odpornościowego gospodarza. Potwierdzeniem tej hipotezy może być zwiększona częstość występowania objawów u pacjentów z współistniejącym zakażeniem wirusem HIV.