W kolejnym spotkaniu z cyklu ‘Rozmowy o Niemczech’ na zaproszenie Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz Fundacji Konrada Adenauera w Polsce udział wzięli dr Ehrhart Neubert, członek opozycji NRD, wieloletni działacz na rzecz praw obywatelskich, pastor oraz Hildigund Neubert, pełnomocniczka landu Turyngia ds. akt Stasi. Moderacja : Sebastian Rosenbaum z katowickiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.
– Może był to pruski zmysł porządku. Mieli ponad 6 mln kart. Szef Stasi, Erich Mielke, powiedział kiedyś, że muszą wiedzieć wszystko – tłumaczył podczas spotkania dr Ehrhart Neubert.
W tym roku przypada 20. rocznica ponownego zjednoczenia Niemiec, które miało miejsce 3 października 1990 roku. Z tej też okazji Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz Fundacja Konrada Adenauera w Polsce realizują cykl spotkań pod wspólnym tytułem ‘Rozmowy o Niemczech’. Do udziału w spotkaniach zapraszane są osobistości polskiego i niemieckiego życia politycznego i społecznego, które to odegrały znaczące role bądź były świadkami wydarzeń prowadzących do ponownego zjednoczenia Niemiec, i które z zainteresowaniem przyglądały się procesom zachodzącym w Niemczech po roku 1990. Z zaproszonym gościem dyskutuje się o wydarzeniach końca lat 80-tych, o wyzwaniach politycznych, społecznych i gospodarczych, które stały wówczas przed ‘nowymi’ i ‘starymi’ andami, o celach, jakie sobie wyznaczono i ich realizacji, o stosunkach polsko-niemieckich. Spotkania są też próbą podsumowania 20 lat przemian w Niemczech oraz dokonania oceny efektywności podejmowanych w ostatnich dekadach działań na rzecz faktycznego scalenia dwóch odrębnych organizmów.
– Dzisiaj spotykamy się z Państwem Neubert. Pan Ehrhart Neubert był działaczem opozycyjnym w NRD. Również działał na rzecz praw obywatelskich. Jest pastorem i teologiem. Jego małżonka, pani Hildigund Neubert, jest do dziś aktywna zawodowo jako pełnomocniczka landu Turyngia ds. akt Stasi. Jeżeli spojrzymy na tę historię sprzed 20 lat musimy sobie uświadomić, że tak jak my w Polsce często dyskutujemy nad aktami służb bezpieczeństwa, ich zawartości i wartości i wiemy, że te oświadczenia lustracyjne wywołują wielorakie dyskusje i kontrowersje podobnie Niemcy Wschodnie musiały sobie poradzić z tymi aktami. To o co w pierwszej kolejności walczyła część wschodnioniemieckich działaczy opozycyjnych to było to aby jak najmniej akt zostało zniszczonych, by pozostawić tę bazę wiedzy na temat tego co robiły służby bezpieczeństwa. Jej rozpracowywanie właściwie ma miejsce do dzisiaj. Podobnie jest w NRD. Tak jak mówiła nam przed chwila na spotkaniu w katowickim IPN pani Neubert do dziś toczą się procesy odszkodowawcze bazujące na tych aktach. Podobną sytuację mamy w Polsce. Ja mam wrażenie, że w NRD jest nieco mniej kontrowersji niż w Polsce mimo to co jakiś czas pojawiają się dyskusje wokół przynależności czy działalności któregoś z polityków w okresie komunizmu – mówił specjalnie dla Business Relations Rafał Bartek, dyrektor Domu Współpracy Polsko – Niemieckiej.
– Poza tym będziemy dziś dyskutować także na temat tego w jaki sposób doszło do zjednoczenia Niemiec. Niektórym wydawało się, że zadziałał pewien automatyzm. Musimy jednak pamiętać także, iż Niemcy po tym jak stały się prawdziwą demokracją, nie tylko z nazwy, mając wybranych w demokratycznie swych przedstawicieli w krótkim czasie, po kilku miesiącach, musiały z nich zrezygnować. Zrobili to oczywiście zupełnie świadomie głosując nad tym czy zjednoczyć się i ostatecznie połączyć z Republiką Federalną Niemiec. Podjęli wówczas decyzje o transformacji i przemianach począwszy od reformy walutowej, która przecież z oczywistych powodów budziła wiele obaw. Wiemy przecież ile dziś w Polsce wywołuje zmiana waluty na euro. Oni stanęli przed tym samym problemem. Nagle ich waluta miała się stać marka zachodnioniemiecką. Problemem było tez to po jakim kursie będzie wymieniana. Były to decyzje, które społeczeństwo to musiało podjąć w bardzo krótkim okresie czasu. Istotna rolę odegrali tu politycy, którzy zapoczątkowali ten proces. O tym się często po latach zapomina, że ktoś za tym stał. Z politycznego punktu widzenia proces ten nie był prosty, bo wymagał wyłożenia pieniędzy nie z gospodarki, a z budżetu państwa. Trzeba je było zainwestować by móc pójść krok do przodu. To stało się raptem 20 lat temu, a bez tego kroku wiele rzeczy wyglądało by dzisiaj inaczej – wyjaśniał dalej Rafał Bartek.
– Obojętnie co się studiowało było to nacechowane kontekstem militarnym. Ciągle trafiały do nas oficjalne informacje. Widzieliśmy różnice pomiędzy propagandą a tym co codziennie doświadczaliśmy. Obserwując ruch solidarnościowy w latach 80. w Polsce odprawialiśmy msze niemalże identyfikując się z tymi ludźmi – mówiła podczas spotkania Hildigund Neubert, pełnomocniczka landu Turyngia ds. akt Stasi.
W trakcie swego wystąpienia dr Ehrhart Neubert cytował słynne zdanie Michnika ‘Widząc płonący Budapeszt zdaliśmy sobie sprawę, że nikt nam nie pomoże jeżeli nie pomożemy sobie sami’. – W porównaniu z Polską mieliśmy więcej organizacji paramilitarnych. Pojedyncze grupy opozycji kościelnej pojawiły się już w latach 60. Byli to przede wszystkim ludzie, którzy odmawiali służby wojskowej z bronią w ręku. Największa mobilizacja nastąpiła jednak w latach 1977 – 78. Początek lat 80. przyniósł nową falę ruchu pacyfistycznego. NRD potrzebowała 2 lat by go zdławić. […] Mieli tylu szpiegów, że musieli kontrolować także własnych szpiegów. Ich własny system informacji ich powalił. NRD było najlepiej kontrolowanym systemem socjalistycznym. Jedną z metod Stasi było wytrącanie ludzi z pewnego rodzaju równowagi. Nigdy nie można przekreślić historii grubą kreską – zreasumował dr E. Neubert.
– Gościem kolejnego spotkania ‘Rozmów o Europie’ będzie poseł do Parlamentu Europejskiego z ramienia CDU. Odbędzie się ono 8 października 2010 r. w Gliwicach. Będziemy z nim rozmawiać o ekonomicznych aspektach UE z punktu widzenia obecnego rozwoju sytuacji i kryzysu w Hiszpanii i Grecji. Myślę, że będzie niezmiernie ciekawe. Chciałbym też bardzo serdecznie zaprosić na kolejne spotkanie ‘Rozmów o Niemczech’, które odbędzie się 25 października 2010 r. w Katowicach. Będzie to spotkanie z panem Horstem Teltschikiem, bezpośrednim doradcą Helmuta Kohla – zapraszał Rafał Bartek, dyrektor Domu Współpracy Polsko – Niemieckiej.
Maya Kowalczyk
Autorka ukończyła Uniwersytet Medyczny w Katowicach, podyplomowo zarządzanie i marketing na rynkach zagranicznych GWSH / Europäische Akademie für Führungskräfte Stuttgart, handel zagraniczny na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach, The American Academy Kaplan oraz studia magisterskie na kierunku zarządzanie, specjalność zarządzanie przedsiębiorstwem europejskim w Śląskiej Wyższej Szkole Zarządzania w Katowicach ( dyplomy z wyróżnieniami ).