Na terenie Unii Europejskiej obowiązuje podwójny system prawny. Pierwszy stanowi ustawodawstwo kraju członkowskiego, drugi zaś to prawo wspólnotowe kształtujące porządki prawne i wyznaczające ogólne zasady postępowania.
Prawo wspólnotowe nie jest prawem międzynarodowym. Ma ono nadrzędny charakter w stosunku do prawa państw członkowskich. Orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wskazują, iż normy wewnętrzne nie mogą pozostawać w sprzeczności z prawem Wspólnot Europejskich. W sytuacji kolizji prawa państwowego z normami wspólnotowymi sądy krajowe zobowiązane są do stosowania prawa europejskiego, nie krajowego, mimo, że nie jest ono składnikiem prawa wewnętrznego.
Na dorobek prawny (łać. acquis communautaire) Unii Europejskiej składa się prawo :
-
pierwotne :
– pisane : traktaty założycielskie i akty je nowelizujące, traktaty akcesyjne, umowy międzynarodowe,
– niepisane : ogólne zasady prawne (orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, akty prawne Parlamentu Europejskiego wywołujące skutki wobec podmiotów trzecich) oraz prawo zwyczajowe,
-
prawo wtórne, czyli prawo pochodne tworzone przez organy Wspólnoty oraz akty prawne przyjęte na podstawie traktatów :
– rozporządzenia – akty prawne o charakterze ogólnym wydawane przez Parlament Europejski wraz z Radą Unii Europejskiej, Radę lub przez Komisję ; nie wymagają wydawania ustaw czy rozporządzeń wykonawczych, są bezpośrednio stosowalne w państwach członkowskich, dzielą się na :
-
podstawowe – wydawane przez Radę, mają wyższą rangę normotwórczą,
-
wykonawcze – wydawane przez Radę lub Komisję, mają ograniczony zakres przedmiotowy i mogą pozostawać w sprzeczności z rozporządzeniem podstawowym,
– dyrektywy – szczegółowe akty prawne wydawane przez Parlament i Radę, Radę oraz Komisję, na podstawie art. 249 (189) TWE państwa członkowskie są zobowiązane do implementacji ich postanowień do prawa krajowego, te ustawy ramowe nie są bezpośrednią podstawą praw i obowiązków obywateli,
– decyzje – bezpośrednio skuteczne akty prawa wspólnotowego o charakterze indywidualnym, wydaje je Rada Unii Europejskiej (skierowane do państw członkowskich) albo Komisja (kierowane do państwa członkowskiego, osoby fizycznej lub prawnej),
– zalecenia i opinie – nie wiążące akty prawne stanowiące pomoc w procesie interpretacji i stosowania prawa wspólnotowego, zalecenia kierowane są głównie do państw członkowskich, a opinie do instytucji Wspólnot Europejskich, do ich wydawania uprawnione są : Parlament Europejski wraz z Radą, Rada i Komisja.
Akty wspólnotowego prawa pierwotnego stanowią swoistą konstytucję Wspólnot. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości przypisało walor bezpośredniej skuteczności tym postanowieniom prawa pierwotnego, które :
– są jasne i bezwarunkowe,
– nie zostały opatrzone żadnym zastrzeżeniem,
– nie są uzależnione od zmian przepisów w krajach członkowskich,
– są samowystarczalne.
Maya Kowalczyk
Autorka ukończyła Uniwersytet Medyczny w Katowicach, podyplomowo zarządzanie i marketing na rynkach zagranicznych GWSH / Europäische Akademie für Führungskräfte Stuttgart, handel zagraniczny na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach, The American Academy Kaplan oraz studia magisterskie na kierunku zarządzanie, specjalność zarządzanie przedsiębiorstwem europejskim w Śląskiej Wyższej Szkole Zarządzania w Katowicach ( dyplomy z wyróżnieniami ).