Kaliber i rodzaj pocisku dobiera się w zależności od rodzaju zwierzyny, typu polowania tj. europejskiego czy pozaeuropejskiego.

 Członkowie Stowarzyszenia Klubu Safari to etyczni myśliwi. Etyka łowiecka mówi, iż jeżeli już decyduje się na strzał do zwierzyny należy ją jak najszybciej uśmiercić by ukrócić jej cierpienia. Stąd w ramach działalności Klubu prowadzone są takie wykłady jak ten Michała Bogdańskiego zatytułowany ‘Balistyka i dobór pocisków’. Jego tematem była analiza doboru kalibrów i pocisków w zależności od typu polowania. W jego trakcie omówiono balistykę celu, a więc tego co się dzieje z kulą po uderzeniu w tuszę zwierzyny, grupy i charakterystyki pocisków myśliwskich do broni gwintowanej palnej oraz zasady doboru kalibru i pocisków w zależności od typu polowania.

Balistyka celu

Gdy kula uderzy w cel, czyli tusze zwierzyny dochodzi do wypierania cząsteczek cieczy wzajemnie ze sobą elastycznie powiązanych. ‘To nie jest to samo co strzał do baniaka wypełnionego wodą. W organizmie wszystkie elementy są ze sobą elastycznie powiązane. Mają jakąś wytrzymałość tego powiązania ze sobą. Kula przechodząca przez tuszę napiera dużym ciśnieniem od przodu przekazując rozchodzącą się na boki energię na cząsteczki, które z kolei przekazują ją na następne. Przez to powstaje chwilowa jama strzałowa. Po przejściu kuli tkanka się rozszerza by za chwilę powrócić. Oczywiście nie wraca ona całkowicie do pierwotnego stanu sprzed strzału tylko pozostaje pewien kanał postrzałowy natomiast większość tkanki jest zassana z powrotem. Jest to związane ze zjawiskiem nadciśnienia i podciśnienia. Czyli w momencie wdzierania się kuli powstaje nadciśnienie, które rozrywa tkanki, następnie za pociskiem jest podciśnienie, które zasysa z powrotem te tkanki. W momencie samego przechodzenia dochodzi do powstania tymczasowej jamy postrzałowej, której wielkość i kształt zależy przede wszystkim od typu pocisku, a nie, jak twierdzi wiele osób, od prędkości czy kalibru’, tłumaczył Michał Bogdański. Pocisk może przechodzić przez cel nie tylko po linii prostej, ale może przesuwać się ruchem wahliwym. Im szybszy jest pocisk, tym kanał postrzałowy otwiera się coraz bardziej. Bardzo szybkie pociski nie przekazują energii na tuszę, lecz powodują, że wraca ona przez otwór wlotowy. Przy niższej prędkości pocisk penetruje cel głębiej. Dzieje się tak, gdyż wraz ze zwiększeniem prędkości kuli wzrasta rozmiar szoku uderzeniowego, który przy wejściu rozchodzi się niemal prostopadle w stosunku do kanału rany postrzałowej.

Najważniejszą kwestią podczas uśmierzania zwierzyny jest kształt kanału postrzałowego i jego głębokość co ma związek z  rozchodzeniem się energii w kanale postrzałowym. Jeżeli kula jest dobrze wykonana to rozchodząca się energia poraża układ nerwowy, który to odpowiada za funkcjonowanie najważniejszych organów zwierzęcia. Przy odpowiednio dużym szoku uderzeniowym zwierzyna może stracić przytomność. Warto także zwrócić uwagę na grzybkowanie pocisku czy wartość jego masy resztkowej by nie dochodziło do dużego mechanicznego uszkodzenia tuszy.

W dalszej części wykładu omówiono charakterystykę grup pocisków, wyniki ich testów na żelach balistycznych w celach zespolonych i filmy obrazujące testy na celach żywych.

1. Pociski zamknięte przy dnie, otwartych na wierzchołku :

• pociski z wymuszonym rozkładem,
• pociski bezołowiowe rozpadające się częściowo,
• pociski półpłaszczowe,
• pociski z kontrolowaną zmianą masy i kształtu,
• pociski z mocnym dławikiem deformacji

2. Pociski zespolone

3. Pociski deformujące się o stałej masie

4. Pociski o stabilnej masie lub kształcie – pełnopłaszczowe lub pełne

Pociski skazane na sukces

Amerykańska firma Barness jest obecnie liderem w produkcji nowoczesnych pocisków strzeleckich. Pociski deformujące się o stałej masie wykonane są głównie z mosiężnych monobloków. Ich ekspansja i zachowanie w celu są kontrolowane. Transfer energii jest jednakowy na całej drodze kanału postrzałowego. Ich zachowanie jest jednakowe zarówno przy dużym, jak i małym celu, przy dużym, jak i małym oporze. Charakteryzuje je głęboka penetracja niezależna od prędkości. Otwierają się przeważnie na średnicę 2 kalibrów.

Pociski deformujące się o stałej masie – przykłady :

• – TSX firmy Barness małe zniszczenia tuszy, duży szok uderzeniowy, brak efektu wyrwy na otworze wylotowym
• – MRX firmy Barness – miedź posiada mniejszą gęstość, a więc pocisk ma mniejszą masę własną. W tylnej części rdzenia firma Barness wstawia cięższy od ołowiu stop Silver. Dzięki temu pocisk mógł zostać skrócony co zapewnia mu lepszą stabilność i balistykę. Pocisk ten sprawdza się w strzelaniu na bliskie i dalekie odległości. Jego penetracja sięga niezależnie od prędkości 40 cm.

Dobór pocisków

Jak mówił podczas wykładu Michał Bogdański pociski na polowania zbiorowe winny zachowywać się stabilnie, dawać przestrzał, duży szok uderzeniowy, przechodzić przez cele pośrednie takie jak na przykład krzaki nie deformując się lub chociaż nie zmieniając swego kierunku. Stąd wybierając się na polowania pędzone najlepiej sięgać po pociski pełne, pełnopłaszczowe lub półpłaszczowe, które zachowują dużo masy i mają dużą stabilność. Ze względu na duże prawdopodobieństwo zmiany kierunku lotu i partycjonowanie się nie zaleca się pocisków o znacznej ekspansji. Ich użycie stwarza wysokie prawdopodobieństwo, że nie rdzeń trafia w cel, a jego odłamki. Wówczas zwierzyna może nie dać farby, a tym samym zdechnie dopiero po kilku dniach.

Jeżeli chodzi o polowania indywidualne na małe zwierzęta futerkowe pociski dobiera się w zależności od kalibru i prędkości. Przy małych kalibrach około 6 mm należy używać pocisków z wymuszonym rozkładem, które nie dają wylotu, a tym samym nie niszczą skóry zwierzęcia. Do polowania i dochodzenia rannych dużych kotów afrykańskich stosuje się pociski z wymuszonym rozkładem lub duże kalibry od 8 mm, ale z szybkim rozkładem i partycjonowaniem się, pełnopłaszczowe lub pełne. Wybierając się na polowanie na małą zwierzynę kopytną dobrze jest zastosować pociski półpłaszczowe – szybko ekspansywne bez wymuszonego rozkładu. Przy  średnich kalibrach zaleca się pociski zmieniające kształt o wysokim zachowaniu masy. Średnia zwierzyna – średnie kalibry (6-8 mm) pocisków zmieniających kształt, te nowoczesne bądź duże pociski zmieniające kształt o wysokim zachowaniu energii i masy resztkowej. Duża zwierzyna – przy średnich kalibrach pociski zmieniające kształt o głębokiej penetracji, duże kalibry pociski zmieniające kształt o głębokiej penetracji. Do ustrzelenia bardzo grubego zwierza, w tym słonia, hipopotama, bawołu przy strzelaniu na komorę zaleca się by pierwszym pociskiem był pocisk ekspansywny. Natomiast drugi, trzeci i kolejne, jako, że nie są zbyt celne, aby były to pociski pełnopłaszczowe o bardzo dobrej penetracji.

 Maya Kowalczyk