Obywatelstwo UE nie zastępuje obywatelstwa państwowego, lecz jest jego uzupełnieniem. Jest ono wyrazem podstawowych, wspólnych europejskich wartości, na których opiera się konstrukcja związku pomiędzy państwami jakim jest Unia Europejska.
‘Teraz musimy zbudować unię serc i umysłów, która opiera się na poczuciu wspólnoty losu, na świadomości obywatelstwa.’
Romano Prodi, były przewodniczący Komisji Europejskiej w Parlamencie Europejskim
Dualizm porządków prawnych Unii Europejskiej znalazł swe odzwierciedlenie także w podwójnym obywatelstwie przyznawanym mieszkańcom Zjednoczonej Europy. Obywatelstwo Unii Europejskiej (obywatelstwo unijne) to instytucja ustanowiona Traktatem z Maastricht, który zawiera poprawki do Traktatu Rzymskiego. Wszedł on w życie 1 listopada 1993 r. Określa je Część Druga Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej podpisanego w Rzymie 25 marca 1957 r. Zgodnie z jego postanowieniami każda osoba fizyczna posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego z mocy prawa (łać. ex lege) staje się obywatelem Unii Europejskiej. Obywatelstwo wspólnotowe ma charakter akcesoryjny. Niezbędnym warunkiem jego otrzymania jest posiadanie obywatelstwa jednego z państw członkowskich. Nie można się go zrzec. Odebranie obywatelstwa Unii Europejskiej następuje wskutek odebrania lub zrzeczenia się obywatelstwa kraju członkowskiego, chyba, że dana osoba zachowuje obywatelstwo innego kraju Wspólnot.
Zgodnie z art. 8.2 obywatele Unii korzystają z praw ustanowionych Traktatem Rzymskim i podlegają obowiązkom w nim określonym. Katalog praw obywatelskich zawarty w art. 8 a-d obejmuje swym zakresem przedmiotowym :
-
prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na terytorium państw członkowskich (art. 8 a),
-
prawa wyborcze do organów lokalnych państw członkowskich oraz do parlamentu Europejskiego (art. 8 b),
-
prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej (art. 8 c),
-
prawo petycji do Parlamentu Europejskiego (art. 8 d i art. 138 d),
-
prawo do odwołania się do Wspólnotowego Rzecznika Praw Obywatelskich (art. 8 d).
Art. 8e nadaje Radzie uprawnienia do przyjęcia postanowień wzmacniających bądź uzupełniających prawa obywateli. Tak więc wspomniany powyżej katalog praw obywatelskich ma charakter otwarty.
Zgodnie z art. L Traktatu o Unii Europejskiej uprawnienia wynikające z art. 8 – 8e Traktatu Rzymskiego podlegają jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości. Poza ochroną sądową podlegają one ochronie pozasądowej : petycje do Parlamentu Europejskiego, skargi do Wspólnotowego Rzecznika Praw Europejskich, sprawozdania Komisji Europejskiej o stosowaniu przepisów art. 8-8e, komisja śledcza powoływana ad hoc przez Parlament Europejski.
Zarówno instytucja obywatelstwa Unii Europejskiej, jak i katalog uprawnień obywatelskich ulega ciągłej ewolucji. Na obecną koncepcję obywatelstwa Unii Europejskiej składają się, istniejące już wcześniej, uprawnienia. Rada, korzystając z prerogatyw zawartych w art. 8e Traktatu Rzymskiego, inne instytucje Wspólnot oraz same państwa członkowskie dokonując rewizji traktatów założycielskich systematycznie przyczyniają się do poszerzenia ich zakresu. Nadanie obywatelom państw członkowskich obywatelstwa unijnego to bardzo ważny krok w kierunku pełnej integracji europejskiej zarówno na poziomie społecznym, jak i indywidualnym. To także krok w kierunku ochrony wolności praw i interesów, bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości. Droga ta prowadzi mieszkańców Unii Europejskiej w kierunku wewnętrznego rynku unijnego nie w roli gościa z zewnątrz, ale pełnoprawnego członka rodziny. Polski noblista, Czesław Miłosz, zatytułował swój zbiór esejów autobiograficznych ‘Rodzinna Europa’. Rodzinna Europa to coś więcej niż wspólne miejsce zamieszkania i wspólne obywatelstwo. To także m.in. powstająca przez wieki cywilizacja.
‘My nie tworzymy koalicji państw, my jednoczymy ludzi’, mawiał Jean Monnet, jeden z ojców integracji europejskiej. Zgodnie z tą myślą, po wejściu w życie Traktatu o Unii Europejskiej, stała się ona unią obywateli. Obywateli Unii Europejskiej. Obywatelstwo UE nie zastępuje obywatelstwa państwowego, lecz jest jego uzupełnieniem. Jest ono wyrazem podstawowych, wspólnych europejskich wartości, na których opiera się konstrukcja związku pomiędzy państwami jakim jest Unia Europejska.
Maya Kowalczyk
Autorka ukończyła Uniwersytet Medyczny w Katowicach, podyplomowo zarządzanie i marketing na rynkach zagranicznych GWSH / Europäische Akademie für Führungskräfte Stuttgart, handel zagraniczny na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach, The American Academy Kaplan oraz studia magisterskie na kierunku zarządzanie, specjalność zarządzanie przedsiębiorstwem europejskim w Śląskiej Wyższej Szkole Zarządzania w Katowicach ( dyplomy z wyróżnieniami ).