Żydowskie Święto Wolności

 Zapraszam w podróż do żydowskiej Krainy Smaków. Wystarczy, tak jak ja, wziąć udział w jednym z Wieczorów z Kulturą Żydowską i Izraelską organizowanych przez gliwicką restaurację Kolonialna. Można poznać wiele ciekawych smaków, ich połączeń, zakazów, nakazów i posłuchać ciekawych przypowieści prowokujących do dalszych pytań i smakowania. Towarzyszyć będą nam Dorota Herok prowadząca Grupę Tańca Żydowskiego i Izraelskiego „Klezmer” z Cieszyna oraz Piotr Matuszek, były członek zespołu, obecnie zarządzający firmą „KosherWinePL”.

Święto Paschy (hebr. פסח – Pesach, ‘przejście’, jidysz Pajsoch, Pejsoch) jest pierwszym i najważniejszym świętem żydowskim.

 Święto Wolności

Święto Paschy (hebr. פסח – Pesach, ‘przejście’, jidysz Pajsoch, Pejsoch) jest pierwszym i najważniejszym świętem żydowskim. Przypada ono w pierwszym miesiącu żydowskiego kalendarza. Zaraz po święcie tym przypadało święto Przaśników czy tez Mac (Chag Hamacot). Niegdyś w drugim dniu Święta Przaśników podczas obrzędu potrząsania snopem ofiarowywano Bogu pierwszy plon jęczmienia. Tego dnia zaczynało się również odliczanie “omeru” (“snopu”), które trwało do Święta Tygodni.

W czasach Świątyni Jerozolimskiej, w przeddzień święta pielgrzymi ofiarowywali na wielkim ołtarzu świątynnym krew młodego baranka. W pierwszą noc święta, na pamiątkę nocy wyjścia Żydów z Egiptu w gronie rodzinnym spożywano pieczonego baranka z macą i gorzkimi ziołami. Po utracie świątyni spożywanie baranka zastąpiła uroczystość zwana sederem (hebr. porządek). Seder to świąteczna kolacja, której towarzyszy opowieść o wyjściu Żydów z Egiptu, odczytywana ze specjalnej książeczki – Hagady (hebrajskie słowo oznaczające opowiadanie). W czasie sederu Żydzi odmawiają modlitwy i psalmy pochwalne oraz spożywają symboliczne potrawy nawiązujące do okresu niewoli oraz cudownego wyjścia na wolność. Potrawy spożywa się w określonej kolejności. Osobno i w określonych połączeniach, na przykład tarty chrzan z charoset, bo gorycz niewoli była osłodzona nadzieją wolności. Każda z nich ma określona symbolikę stąd, gdyż radość z odzyskanej wolności miesza się ze smutkiem, duma ze wstydem, słodycz wyzwolenia z goryczą niewoli. Podobnie przeplatają się doznania smakowe.

Rozdział pomiędzy Paschą a Przaśnikami stracił nieco na znaczeniu. W czasie obu tych świąt nadal nie wolno jeść chamecu (hebr. חמץ), czyli zakwasu. Chamec to produkty zrobione z jednego z pięciu zbóż: żyta, pszenicy, orkiszu, owsa i jęczmienia, a także zawierające choćby śladowe ich ilości. Wystarczy 18 minut od kontaktu ych zbóż z wodą, by nastąpił proces fermentacji i powstał zakwas. Jako, że podczas święta Paschy nie wolno nie tylko spożywać, ale i posiadać w domu chamecu żydowskie domy są bardzo dokładnie sprzątane. Pozbycie się kwasu symbolizuje duchowe oczyszczenie. Poszukiwanie chamecu, który może być albo odsprzedany nie Żydowi albo spalony to rytuał zwany „Bedikat chamec”. Zakazane jest również korzystanie z jakichkolwiek naczyń kuchennych i sztućców, gdyż wchłonęły one chamec i mogą być rytualnie oczyszczone tylko przez specjalne procedury koszerowania. Niektóre rodziny by nie korzystać z podwójnych zastaw unikają w te dni potraw mięsnych i neutralnych. 

W trakcie sederu wspomina się dziesięć plag egipskich strącając na obrus dziesięć kropli wina. Każdy uczestnik ceremonii powinien wypić cztery kieliszki wina, oczywiście koszernego. Są to kielichy: Uświęcenia, Sądu, Odkupienia, Chwały. Kolor wina symbolizuje krew Baranka.

Tora mówi m.in. : “Przez siedem dni nie znajdzie się w waszych domach zakwas. Bo każdy człowiek, który będzie jadł z zakwaszonego, będzie odcięty od społeczności Izraela. Niczego zakwaszonego nie będziecie jedli. We wszystkich waszych siedzibach będziecie jedli macę” (Szemot 12:19-20). Maca to cienki placek przygotowywany z ciasta na bazie mąki macowej mieszanej z wodą z dodatkiem soli. Piecze się go około 18 minut od czasu wyrobienia ciasta. Maca ma tradycyjnie kształt kwadratowy lub okrągły. Ważnym elementem programu wieczerzy sederowej, jest rytualne złamanie na połowę środkowej macy. Jej jedna cześć (afikoman) jest owinięta w płótno i ukryta do końca kolacji. To obraz iała Jeszuy. Kolacja kończy się szukaniem schowanego kawałka macy. Dziecko takie, które znalazło schowaną macę, przynosi ją gospodarzowi wykupuje odnaleziony kawałek macy.

Podczas Wieczerzy Sederowej Izraelici tradycyjnie spożywają mięso pieczonego baranka z przaśnym (niekwaszonym) chlebem (macą) i gorzkimi ziołami. Na talerzu kładzie się też: kość, udziec barani, jajko, gorzkie zioła, na przykład zielona pietruszka, tarty chrzan (obok naczynie ze słoną wodą-łzy przelane przez Żydów w Egipcie), charoset i zwykłe zioła. Kość barania to symbol ofiary, karpas, czyli zmoczenie zielonych warzyw w słonej wodzie jest metaforą przelanych podczas niewoli łez. Podobnie łzy wywołuje spożywanie tartego chrzanu. Bejca, czyli pieczone jajo, symbolizuje płodność, zbiorowy los narodu żydowskiego, jej witalność i bezgraniczną wolę przetrwania. Macza się je w słonej wodzie podobnie jak zielone warzywa. Charoset, deser podczas którego człowiek człowiekowi przyjacielem jest, przypominać ma wyglądem cegły jakie Żydzi wyrabiali w niewoli u faraona.

Oto przepis na charoset sefardyjski.

 Składniki:

1/2 szklanki posiekanych daktyli

1 szklanka posiekanych jabłek

1/2 szklanka posiekanych orzechów

1/2 szklanka posiekanych migdałów

1/8 łyżeczki pieprzu

1 łyżeczka cynamonu

2 łyżki słodkiego czerwonego wina

 Przygotowanie: Składniki połączyć i schłodzić

Smacznego!

Przy spożywaniu tego deseru, człowiek człowiekowi przyjacielem jest! O jak miło i dobrze, gdy bracia w zgodzie żyją! Szewed achim gan jachad!

Tradycyjnie na stole pojawiają się także: śledzie, faszerowane ryby, rosół z knedelkami macowymi, danie mięsne, kompot, kugiel, cymes, słodycze, owoce oraz czulent, czyli bardzo wolno gotowany (duszony) gulasz. Przyrządza się go z koszernego mięsa, ciecierzycy, cebuli, kaszy jaglanej lub jęczmiennej.
Tradycja ta ewoluuje. Dziś często zamiast baraniny podaje się drób. Prócz mąki macowej dopuszcza się mąkę ziemniaczaną. W trakcie siedmiu dni Przaśników tradycyjnie dozwolone jest spożywanie oleju, oliwy i tłuszczów roślinnych.

Zapraszamy także do obejrzenia galerii zdjęć z „Wieczoru z kulturą żydowską i izraelską”-imprezy organizowanej cyklicznie przez gliwicką restaurację „Kolonialna” oraz wywiadów z Dorotą Herok oraz Piotrem Matuszkiem.

Galeria zdjęć-link: https://business-relations.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=836:wieczor-z-kultur-ydowsk-i-izraelsk&catid=40:kultura-narodowa&Itemid=65 oraz https://business-relations.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=837:pokazy-taca-ydowskiego-i-izraelskiego&catid=40:kultura-narodowa&Itemid=65.