Synagoga Wysoka

 Synagoga Wysoka to najwyższa synagoga Krakowa i jedyna w Polsce bożnica umieszczona na pierwszym piętrze. Stąd jej nazwa. Późnorenesansowa synagoga Wysoka to trzeci, po Starej Synagodze i synagodze remu, dom modlitewny zbudowany w Żydowskim Mieście na krakowskim Kazimierzu. Bardzo przypomina Staro-Nową synagogę w Pradze oraz Starą Synagogę w Krakowie. Według jednej z hipotez synagogę zbudowali emigranci – Żydzi sefardyjscy, niewątpliwie na wzór bożnic wznoszonych w getcie weneckim. 

Fundator synagogi zdecydował się na nadbudowę sali modlitewnej nad sklepami znajdującymi się na parterze budynku. Podyktowane to moglo być ograniczeniami urbanistycznymi miasta lub względami bezpieczeństwa. Bożnica znajdowała się w miejscu szczególnie ruchliwym, tuż obok bramy miasta żydowskiego i blisko domów chrześcijańskich.

Zapraszam do obejrzenia fotorelacji z wizyty w synagodze Wysokiej przy ulicy Jozefa 38 na krakowskim Kazimierzu.

Podczas II wojny światowej hitlerowcy doprowadzili do znacznej dewastacji wnętrza synagogi oraz bezpowrotnego przepadku jej cennego wyposażenia. Dzieła zniszczenia dopełnił pożar. Nie wiadomo czy był on skutkiem celowego podpalenia, czy wynikiem wybuchu granatu wrzuconego do budynku.

Jedynym elementem wyposażenia ruchomego synagogi jaki przetrwał czasy wojny jest XVII-wieczny, barokowy świecznik chanukowy, który został przewieziony na Wawel i tam doczekał zakończenia działań wojennych. Obecnie znajduje się na stałej wystawie w synagodze Starej przy ulicy Szerokiej 24.

Na ścianie wschodniej znajduje się największy i zarazem najstarszy w Polsce renesansowy Aron ha-kodesz, którego obramienie pochodzi prawdopodobnie z końca XVI wieku, a zwieńczenie z końca XVIII wieku. Jej prostokątne obramienie pokrywa ornament groteskowy w postaci dwóch gryfów, które dawniej trzymały koronę i hebrajskiej inskrypcji keter Tora, co znaczy korona Tory. Wnękę ujmują smukłe kanelowane kolumny z kompozytowymi kapitelami. Podczas prac konserwatorskich, w latach 1971-1972 po bokach kolumn odkryto domalowane ciężkie kotary, które z biegiem czasu zanikły.

Pierwotnie Aron ha-kodesz zamykany był podwójnymi drzwiami. Zewnętrzne drzwi metalowe były ażurowe z motywem orła polskiego w koronie i literą S, pod nimi dwa niedźwiadki trzymające szofary, a nad nimi – dwa ptaki. Wewnętrzne, zaś drewniane, pokrywa dekoracja rzeźbiarska polichromowana, przedstawiająca menorę z dzbanuszkami na oliwę i stoły na chleby pokładne. Obecnie drewniane są przechowywane w Muzeum Izraela w Jerozolimie. W dolnej partii drzwi metalowych znajdowała się sygnatura wykonawców: Zelamana i Chaima, synów Aarona. Jest to najstarszy znany dotychczas przykład sygnatury artystów żydowskich na wyposażeniu synagog w Polsce.

 Już wkrótce fotorelacja ze zwiedzania Synagogi Starej w Krakowie. Zapraszam!