Język jest esencją każdej z kultur świata. Jego ważnym przejawem są tytuły – kurtuazyjne, zwyczajowe, szlacheckie, służbowe, naukowe oraz zawodowe. Tytułuje się jednoczłonowo używając najwyższego tytułu. Do wyjątków należy tytułowanie osób posiadających dwa równorzędne stopnie bądź tytuły zawodowe czy naukowe.
Patrz także ‘Tytuł’.
Język jest esencją każdej z kultur świata. Jego ważnym przejawem są tytuły – kurtuazyjne, zwyczajowe, szlacheckie, służbowe, naukowe oraz zawodowe.
Tytułuje się zwykle jednoczłonowo używając najlepszego z tytułów. Jeżeli nie zna się dokładnie tytułu przysługującego danej osobie należy posługiwać się wobec niej tytułem ‘wyższym’ by nie popełnić ‘faux – pas’.
Tytuły kurtuazyjne są wyrazem szacunku wobec niektórych osób i piastowanych przez nich stanowisk. Zwykło się używać ich podczas bardzo uroczystych okazji oraz w korespondencji. Wtedy to do kardynała w purpurze należy zwrócić się eminencjo, do biskupa – ekscelencjo, a do innych duchownych – wasza świątobliwość. Tytuł ekscelencji przysługuje również pełniącym aktualnie obowiązki prezydentom, premierom i ambasadorom obcych państw. Rektorom wyższych uczelni przysługuje tytuł magnificencji.
W Polsce zwyczajowy tytuł profesora przysługuje nauczycielom w szkołach średnich, zaś tytuł ‘doktora’ wyjątkowo zdolnym adeptom sztuki lekarskiej. We Włoszech i w Czechach należy tytułować ‘doktorem’ wszystkich, którzy ukończyli studia wyższe.
Słowo arystokracja (gr. ‘ἀριστοκρατία aristokratia’, od wyrazów ‘ἄριστος aristos’-najlepszy, ‘κρατέω kratoi’-najsilniejsi) oznacza dosłownie władzę najlepszych, najsilniejszych. Powstanie tej najwyższej warstwy społecznej, oddzielonej od innych stanów zamożnością i przywilejami, jest wynikiem procesu różnicowania się społeczeństw. Arystokrację rodową, w skład której wchodzili wodzowie i starszyzna plemienna tworzyło wiele pierwotnych społeczności, w tym Inkowie i Majowie. We wczesnych monarchiach feudalnych arystokrację stanowili dostojnicy dworscy, dowódcy wojskowi, rządcy prowincji i krajów podbitych. W systemie lennym tę górną warstwę społeczną tworzyli posiadacze ziemscy.
Stan ten skupiał szlachtę o wielowiekowych tradycjach oraz wysokim statusie społecznym i materialnym. Jej członków określano różnymi tytułami rodowymi, jak książęta, hrabiowie, margrabiowie, baronowie, parowie, lordowie, grandowie. Na Rusi warstwę tę tworzyli kniaziowie i wielcy bojarzy w dawnej Polsce magnaci. W północnej i wschodniej części Europy struktura społeczna była znacznie mniej skomplikowana i hierarchiczna niż w jej zachodniej części. Na naszych ziemiach nie przyjął się, obowiązujący w Europie Zachodniej, zwyczaj oddzielania arystokracji od reszty szlachty za pomocą hierarchii tytułów. Za to rozpowszechniły się osobiste, nie dziedziczne, tytuły honorowe. Tytuły szlacheckie, dziedziczne i nie dziedziczne, należały się także one osobom nie posiadającym większego majątku.
W większości krajów nazwiska szlacheckie wyróżniały się specjalnym tytułem, dodatkiem lub formą. We Francji była to partykuła ‘de’, a w krajach dawnego cesarstwa niemieckiego ‘von’ lub ‘zu’. Do wyjątków należą nazwiska osób szlacheckiego pochodzenia, bez tytułów z terenów Wysp Brytyjskich. Większość używanych dziś nazw tytułów honorowych, w tym osobistych dziedzicznych i nie dziedzicznych wywodzi się z języka angielskiego i francuskiego. Po dziś dzień na terenie Królestwa Wielkiej Brytanii i Francji kultywuje się liczne tradycje szlacheckie, w tym używanie tytułów szlacheckich. W Polsce zwyczaj ten uległ zanikowi, choć osoby o ponadprzeciętnej osobowości zwykło się metaforycznie określać ‘arystokracją ducha’.
Prawo do korzystania z tytułu służbowego wynika z pełnienia danego urzędu. Czasem dla podkreślenia zasług, mimo zakończenia kadencji, nadal używa się przysługującego dawniej tytułu. Długie i złożone tytuły służbowe można zastąpić stopniem naukowym. Zwyczajowo bowiem tytułuje się jednoczłonowo. Nazwy tytułów służbowych wymienia się przed lub po nazwisku. W wielu kręgach kulturowych, w tym we Francji i w Polsce wobec zastępców używa się wyższego tytułu ich przełożonego. Przykładami stanowisk, którym przysługują tytuły służbowe są uczelniane stanowiska profesorskie : profesor nadzwyczajny, zwyczajny, wizytujący. Honorowym profesorom pomocniczym przysługuje, w okresie przed przejściem na emeryturę, tytuł profesor emeritus.
W Polsce, zgodnie z ustawą z dn. 14.03. 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65 poz. 595) nadawane są stopnie naukowe doktora i doktora habilitowanego określonej dziedziny nauki lub sztuki w zakresie danej dyscypliny nauki/sztuki oraz tytuł naukowy profesora określonej dziedziny nauki/sztuki. Pierwsze dwa stopnie naukowe nadawane są przez uczelnie wyższe bądź instytuty naukowe o odpowiednich uprawnieniach. Tytuły profesorskie nadaje prezydent RP na wniosek macierzystej uczelni, po akceptacji przez Centralną Komisję ds. Stopni i Tytułów. Jest to tak zwany tytuł profesora belwederskiego lub tytularnego. Stopnie i tytuły naukowe, zgodnie z obowiązującą wśród nich hierarchią, wymienia się przed nazwiskiem.
Źródłem tytułów zawodowych są certyfikaty i dyplomy potwierdzające, iż dana osoba nabyła w toku kształcenia wiedzę i umiejętności potrzebne do wykonywania określonego zawodu. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt. 6 ustawy o szkolnictwie wyższym z dn. 27. 07. 2005 r. (Dz. U. Nr 164 poz. 1365 z późn. zm.) polskie uczelnie wyższe mają prawo do nadawania takich tytułów zawodowych jak m. in. inżynier, licencjat (studia I stopnia), magister lub tytuł równorzędny, w tym lekarz, lekarz dentysta, magister inżynier, magister inżynier architekt, magister sztuki (studia II stopnia). Poszczególne grupy zawodowe mają określoną hierarchię tytułów zawodowych. Przykładowo tytuły zawodowe używane w zawodach prawniczych to notariusz, adwokat, sędzia, prokurator, zaś te związane z gospodarką nieruchomościami to zarządca nieruchomości, pośrednik w obrocie nieruchomościami oraz rzeczoznawca majątkowy. Tytuły zawodowe, podobnie jak stopnie i tytuły naukowe wymienia się przed nazwiskiem. Tytułuje się jednoczłonowo wyższym tytułem. Wyjątkiem są osoby posiadające dwa równorzędne stopnie czy tytuły zawodowe bądź naukowe.
Maya Kowalczyk
Autorka ukończyła Uniwersytet Medyczny w Katowicach, podyplomowo zarządzanie i marketing na rynkach zagranicznych GWSH / Europäische Akademie für Führungskräfte Stuttgart, handel zagraniczny na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach, The American Academy Kaplan oraz studia magisterskie na kierunku zarządzanie, specjalność zarządzanie przedsiębiorstwem europejskim w Śląskiej Wyższej Szkole Zarządzania w Katowicach ( dyplomy z wyróżnieniami ).