Po ulicach śląskich miast znów jeździ zabytkowy tramwaj, mobilny oddział Muzeum Śląskiego. Jego pasażerowie mogą obejrzeć wystawę poświęconą obyczajowości, zwyczajom i historii śląskich i zagłębiowskich tradycji wielkanocnych. Jest ona adresowana jest także do także do osób, które w ferworze przedświątecznego szaleństwa będą mogły zatrzymać się na chwilę, wyciszyć i poczuć atmosferę świąt. W tym roku święta wielkanocne przypadają w tym samym czasie, zarówno dla wyznawców religii katolickiej, jak i prawosławia. Kolejny wspólny termin będzie dopiero za ponad dziesięć lat. Przejazd tramwajem jest bezpłatny. Rozkład jazdy – www.muzeumslaskie.pl. Kuratorem ekspozycji jest Krystyna Pieronkiewicz – Pieczko.
Przygotowana w tramwaju ekspozycja prezentuje zwyczaje wielkanocne charakterystyczne dla regionu Śląska i Zagłębia, pokazuje, które tradycje są wspólne, a które nas różnią. Przybliża także widzom świętowanie Wielkanocy przez wyznawców prawosławia. W tym roku święta wielkanocne przypadają w tym samym czasie zarówno dla wyznawców religii katolickiej, jak i prawosławia. Na wystawie prezentowane są ikony, rzeźby oraz fotografie archiwalne. Wielkanoc poprzedzona okresem Wielkiego Postu, to największa uroczystość kościelna, nazywana uroczystością uroczystości.
Zwyczaje wielkanocne są zespołem obrzędów typowo wiosennych. Mają charakter wegetacyjny i odzwierciedlają radość z powrotu wiosny oraz troskę o przyszłe urodzaje. Stąd obecność symboli życia (zielona gałązka, bazie, jajko) oraz żywiołów o charakterze oczyszczającym i zabezpieczającym (ogień, woda). Do dzisiaj przetrwało wiele zwyczajów pogańskich, którym kościół nadał własną interpretację i włączył w obrzęd chrześcijańskiego Zmartwychwstania.
Zwyczaje wielkanocne na Śląsku i w Zagłębiu są zasadniczo takie same. Badania pokazują, że wszędzie święcono palmy, pokarmy, zdobiono jajka, obmywano się w wodzie, adorowano grób pański. Palmy zagłębiowskie bywały bardziej okazałe, zdobione bibułą i kwiatami. Wszędzie popularne było kraszenie jajek w cebuli czy w młodym zbożu. Śląsk zasłynął też z jajek drapanych, a Zagłębie ze względu na obfitość sitowia, oklejanych tym surowcem. Na Śląsku do dzisiaj zachowały się, mające odległą tradycję, wielkanocne procesje konne połączone z modlitwą o dobre urodzaje /Pietrowice Wielkie, Bieńkowice i Sudół (raciborskie) oraz Ostropa k. Gliwic/; palenie słomianej kukły Judasza w Wielki Piątek / Skoczów/. No i wielkanocny zajączek, przynosił łakocie tylko śląskim dzieciom.
Śląscy i Zagłębiowscy wyznawcy religii prawosławnej przybywają na uroczystości Wielkiego Tygodnia do cerkwi pw. św. Wiery, Nadzieji, Luby i ich matki Zofii w Sosnowcu.. Obchodzą Wielkanoc zawsze po świecie żydowskiej Paschy i w tym roku święta wielkanocne przypadają w tym samym czasie, zarówno dla wyznawców religii katolickiej, jak i prawosławia. Kolejny wspólny termin będzie dopiero za ponad dziesięć lat.
Uroczystości Wielkiego Tygodnia wyglądają w obu wyznaniach podobnie. Celebruje się je trzy dni, podobnie, jak kiedyś w kościele katolickim. W cerkwi nie buduje się tylko grobu z figurą Chrystusa, lecz na podwyższeniu, symbolizującym grób, sytuuje się płaszczenicę – haftowany całun z wyobrażeniem Chrystusa w grobie. Pokarmy, takie same jak w kościele katolickim, święci się zazwyczaj w nocy, po uroczystości Zmartwychwstania. Nabożeństwo Wielkiej Nocy rozpoczyna się o północy, wtedy to płaszczenicę przenosi się do ołtarza, a wierni w uroczystej procesji okrążają cerkiew.
Za tydzień po Wielkanocy obchodzi się święto ku czci zmarłych. Wtedy wierni udają się na groby bliskich. Zanoszą tam palmę poświeconą w Niedzielę Palmową oraz święcone jajko. Pozostają na cmentarzu cały dzień, by dzielić radość ze Zmartwychwstania z bliskimi zmarłymi.
Krystyna Pieronkiewicz – Pieczko
Na wystawie :
-
Ikony ze zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach
-
Rzeźby ze zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach oraz Pracowni artysty Józefa Szypuły z Czechowic- Dziedzic
-
Palmy wykonane na tegoroczny konkurs „Zagłębiowskie Palmy wielkanocne” organizowany przez Muzeum Zagłębia w Będzinie
Fotografie zaprezentowane na wystawie :
-
Ze zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach
-
Muzeum Zagłębia w Będzinie
-
Muzeum w Rybniku
-
Archiwum Parafii Prawosławnej w Sosnowcu
Źródło : Muzeum Śląskie